Kişiye Özel Tedavi Dozu

TIBBİ DOZİMETRİ

Tıbbi dozimetri kısa tanımı ile her hastanın radyonüklid tedavi dozunun bireye özel olarak hesaplanmasıdır. Radyonüklid tedavilerde kanser türüne göre tek defada veya birden fazla kür şeklinde uygulanmaktadır. Prostat kanseri ve nöroendokrin kanserlerin radyonüklid tedavisinde kür sayısı ve iki kür arasında geçen süre hastadan hastaya farklılık göstermektedir. Sistemik bir tedavi olduğu için vücut içerisine verilen radyoaktif madde hedef doku haricinde yapılan tedavinin türüne bağlı olarak sağlıklı organları da etkileyebilir. Radyonüklid tedavide amaç, tümör dokusuna maksimum radyasyon dozunu verirken sağlıklı dokuların maruz kaldığı radyasyonu mümkün olan en düşük düzeyde tutmaktır. Radyasyona maruz kalan her organın radyasyon duyarlılığı ve radyasyonun zararlı etkisini tolere edebilme kapasitesi farklıdır. Bu sınırın aşılması durumunda çeşitli yan etkiler açığa çıkabilmektedir. Sağlıklı organların tolere edebileceği radyasyon dozunun aşılmaması, tümörlü dokuya ne kadar radyasyon dozu verildiğinin bilinmesi ve tedavinin etkinliğinin değerlendirilebilmesi için dozimetri hesaplamalarının yapılması gerekmektedir.

Radyonüklid tedavi verilecek hastalarda kişiye özel tıbbi dozimetri; radyoaktif madde hasta vücuduna verildikten sonra, radyoaktif maddenin vücut içerisindeki fizyolojik dağılımına göre organlardaki tutulum ve azalım oranlarının tespiti ve ardından organların maruz kaldığı radyasyon dozunun hesaplanmasıdır. Organların maruz kaldığı radyasyon dozunun hesaplanması için, hasta vücuduna radyoaktif madde verildikten sonra yapılan tedavinin türüne bağlı olarak, belirli aralıklarla gama kamera veya PET-BT cihazı ile vücudun belli bölgeleri taranır. Görüntüleme bulguları ve bilgisayarda özel yazılımlar ile yapılan farklı ölçüm yöntemleri kullanılarak radyoaktif maddenin vücut içerisindeki dağılımı ve radyoaktivite azalım grafikleri hesaplanır. Elde edilen veriler kullanılarak MIRD (Medical Internal Radiation Dosimetry) hesaplama yöntemi ile vücudun, organların ve tümörlü dokunun ne kadar radyasyon dozuna maruz kaldığı hesaplanır.  Doz hesaplarının yapılmasının ardından, sağlıklı organlar zarar görmeden, hastanın kanserli dokusuna mümkün olan en yüksek dozda radyasyonun aktarılabilmesi için gerekli tedavi dozu öğrenilmiş olur.

Tıbbi Dozimetri, nükleer tıpta kişiye özel tıp ve teranostik tedavi stratejilerinin vazgeçilmez bir parçasıdır. 2018 yılı itibari ile Avrupa Birliği ülkelerinde yasa gereği radyonüklid tedavi alan her hastanın dozimetri hesaplamasının yapılması zorunludur. Ülkemizde yasal zorunluluk olmamasına rağmen İstanbul Tıp Fakültesi Nükleer Tıp Anabilim dalında, radyonüklid tedavi yapılan her hastanın doz hesaplamaları uzman fizikçilerimiz tarafından düzenli olarak yapılmakta ve sonuçları radyonüklid tedavi polikliniğinde takip edilmektedir.

Uzman Fizikçi,

Dr. Öğr. Üyesi Bilal Kovan